Atık Yönetimi Hiyerarşisi

Değişen dünya düzeni ile ürünlere ulaşım kolaylaştığı gibi bu ürünlerin kullanımı sonucu oluşan atıkların oranı da artmıştır. Daha önceden çevreci örgütlerin ilgi alanına giren atıkların durumu ve atık azaltma çabası artık tüm insanları sorunu halini almıştır.

Geçen 50 yılda atıklar için kullanılan tek mücadele yöntemi atık oluşumun engellenmesiyken şimdilerde atık yönetimi hiyerarşisi politikasını takip edilmektedir. 6 adımda gerçekleştirilen politika sayesinde mevcuttaki atıklar kademe kademe eritilmeye çalışılmaktadır. Geçen zamanla beraber atıkların artış hızı önlenemez konuma gelmiştir ve anında atık üretimine son vermek mümkün değildir.

Biriken atıkların fazla olması da bu atıkların kısa sürede ortadan kaldırılmasını imkansız hale getirmektedir. Bu sebeple atık yönetim hiyerarşisi kısa zamanda en verimli çözüm olarak görülmektedir. Hiyerarşi için önemli olan basamak ve tepe basamak olan önleme işlemi çevrecilerin uzun yıllardır en çok benimsediği işlemdir. Mevcuttaki atığı yok etmek oldukça maliyetli ve uzun bir süreçken hiç atık oluşturmamak daha kestirme bir çözümdür.

Atık Yönetimi Hiyerarşisinde En Öncelikli Seçenek

Hiyerarşi piramitlerinde en altta bulunan basamak herkesin nispeten daha kolay şekilde yapabildiği veya ulaşabildiği seçenektir. Ancak öncelikli bir seçenek değildir çünkü sorunu hızlı şekilde çözecek olan bir seçenek değildir. Ancak piramidin tepe noktası en öncelikli olan seçenektir ve sorunun oluşumundan sonrasını ilgilendirmemektedir. En tepedeki basamak genellikle sorunu engelleyen bir basamaktır.

Atık yönetimi hiyerarşisi bir piramit haline getirildiğinde 6 basamaktan oluşmaktadır. Bu piramidin en tepesinde ise önleme seçeneği yer almaktadır. Atık oluşturmadan önce atık oluşumunu engelleyecek projeleri içinde bulunduran bu basamak atık yönetimi hiyerarşisinde en öncelikli seçenek olarak görülmektedir.

Atık Yönetimi Hiyerarşisi Aşamaları

Atık yönetimini gözlemleme ve yönetme işleminin ilk aşaması önleme aşamasıdır ve bu aşama sorunu engellemeye yöneliktir. Ancak bu aşama başarılı olmadıysa ve atık oluştuysa, oluşacaksa o zaman azaltma seçeneği devreye girecektir. Atık oluşma hızını mümkün olduğunca sabit bir çizgide tutmak çok önemli olacaktır. Bu basamağa yardımcı olan bir alt basamak ise yeniden kullanma basamağıdır.

Bir üst basamağa destek mahiyetinde olan yeniden kullanma ile beraber yeniden atık oluşması engellenmiş olacaktır. Yeniden kullanım aşamasında efektif olarak kullanılan geri dönüşüm aşaması mevcuttaki atıkların azaltılması noktasında hızlanma sağlamaktadır. Yeniden kullanımla beraber azaltılacak olan atık üretimi geri dönüşümle beraber yok edilecektir. Bu atıkların geri dönüşümüyle beraber enerji kullanımı da azaltılmış olacaktır. Gereksiz  olarak alınan her ürünün üretim aşamasında enerji kaybına sebep olmaktadır. Ve son aşama olarak bertaraf aşaması ise çok maliyetli ancak kesin çözüm olarak kayda geçmiştir.

Genellikle gelişmemiş ülkelerin sıklıkla kullandığı bir çözüm olan bertaraf çözümü kısa vadede çözüm sağlasa da uzun vadede çözüm sunmamaktadır. Bu yüzden atık yönetimi hiyerarşisi aşamaları en tepeden başlanarak uygulanmalıdır.

Doğru Atık Yönetimi Sonuçları

Doğru atık yönetimi ile beraber toplumda hızlı bir bilinçlenme yaşanacağı öngörülüyor. Hiyerarşinin alt basamağından değil de üst basamağından başlanması bilinçlenme sürecini daha da hızlandıracaktır. Hiyerarşide yer alan yeniden kullanma basamağı en önemli basamaktır. Bu basamağın aktif şekilde yönetilmesiyle beraber atık oluşum hızı azaltılacak, hiyerarşinin en tepesindeki basamak olan önleme işlemi gerçekleştirilecektir.

Atık oluşum hızı yeniden kullanmayla beraber azalacak ve bir yerden sonra duracaktır. Mevcuttaki atıkların yerine yenisi eklenmediğinden bu atıkların bertaraf edilmesi daha da kolaylaşacaktır. Doğru atık yönetimi sonuçları rapor haline getirilerek değerlendirilirse vatandaşlar somut verilerle beraber daha da dikkatli şekilde tüketim yapacaktır.