Atık Yönetiminin Temel İlkeleri

Atık yönetimi, atık malzemelerin toplanması, taşınması, işlenmesi ve bertaraf edilmesi ile ilgili faaliyet ve eylemleri ifade eder. Atık yönetimi, atıkların çevre ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmayı amaçlar. Atık üretimini en aza indirmeye, malzemeleri geri dönüştürmeye ve yeniden kullanmaya, atıktan enerji geri kazanmaya ve atıkları güvenli ve çevreye duyarlı bir şekilde bertaraf etmeye yönelik stratejilerin ve uygulamaların uygulanmasını içerir. Etkili atık yönetimi, doğal kaynakları korumak, kirliliği azaltmak ve sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek için esastır.

Atık yönetiminin temel ilkeleri şunları içerir:

• Üretilen atığın miktarının ve tehlikeli özelliklerinin tanınması,
• Doğal kaynakların kullanımını en aza indiren temiz teknolojilerin kullanımının teşvik edilmesi,
• Üretim, kullanım, geri dönüşüm veya imha sırasında çevre ve insan sağlığı üzerinde minimum olumsuz etkiye sahip ürünler tasarlamak ve teşvik etmek,
• Dayanıklı, yeniden kullanılabilir ve geri dönüştürülebilir ürünlere öncelik veren ve atık oluşumunu ve bertarafını en aza indiren teknolojileri uygulamak.

Atık yönetiminin önemli bir yönü, çevreye duyarlı bir tasarım yaklaşımı benimseyerek ürünlerde tehlikeli maddelerin varlığını önlemek ve azaltmaktır.

Atık Yönetiminin Kaçınılmaz Olduğu Durumlarda Ne Yapılmalıdır?

Atık üretimi kaçınılmaz olduğunda, enerji kaynağı olarak kullanılabilecek veya uygun şekilde bertaraf edilebilecek ikincil ham maddeleri elde etmek için yeniden kullanım, geri dönüşüm ve diğer işlemler gibi yöntemlerin benimsenmesi çok önemlidir. Atıkların alternatif hammadde ve katkı maddesi olarak değerlendirilmesine ilişkin esasları Bakanlık belirler.

Geri dönüştürülmüş ürünlerin kullanımının teşvik edilmesi, doğal kaynakların ve enerjinin kullanımını en aza indirmek için çok önemlidir. Atıkların kaynağında ayrı toplanması, geçici depolanması, taşınması ve işlenmesi sırasında su, hava, toprak, bitki, hayvan ve insan sağlığına yönelik herhangi bir risk oluşturmamasının ve gürültüden kaynaklanan rahatsızlıkların olmamasının sağlanması, koku oluşturmaması adına tüm tedbirler alınmalıdır. Doğal çevre üzerindeki olumsuz etkileri önlemek, çevre ve insan sağlığını korumak için uygun yöntem ve prosedürlerin benimsenmesi gereklidir.

Çevre Bakanlığı, atık arıtma tesislerinde temiz üretim teknolojilerinin kullanılmasını sağlayacak mekanizmaları kurar. Çeşitli atık türlerinin ayrı ayrı, diğer atıklarla karıştırılmadan, kaynağında sınıflandırılması ve toplanması çok önemlidir. Bu konuda yetkilendirilmiş çevre danışmanlık firmaları sahadaki görevleri yürütmektedir.

Atık Yönetiminde Yasak Olan Durumlar

Bakanlıkça belirlenen esaslara aykırı olarak atıkların toplanması ve ayrıştırılması yasaktır. Atık türlerini taşıyacak araçlara mevzuatta öngörüldüğü üzere taşıma ruhsatı alınması zorunludur. Ömrünü tamamlamış araçlar hariç olmak üzere, ruhsatlandırma şartı aranmayan atıkların çevreyi çirkin görüntü, koku, toz, sızıntı ve benzeri etkenlerle kirletmeyen kapalı araçlarla taşınması zorunludur. Bakanlık, atıkların taşınmasına ilişkin yönergeleri tanımlamaktadır. Bundan elbette işin yapıldığı firmalar ve çevre danışmanlık şirketleri sorumludur.

Atıklar, ilgili mevzuatın şartlarını yerine getirmek kaydıyla, kaynağında geri dönüştürülebilir. Bakanlık, tesisleri, üretildiği tesiste enerji geri kazanımı dışında, kendi atıklarının geri dönüşümü için çevre lisansı almaktan muaf tutma yetkisine sahiptir. Bakanlıkça çevre lisansı almaktan muaf tutulan tesislerin, atık yönetim planlarında atığın miktarı ve türü ile ilgili bilgilere yer vermesi, Entegre Çevre Bilgi Sistemi üzerinden gerekli bildirimleri yapması ve atık yönetimi mevzuatı hükümlerine uyması zorunludur. Çevre lisansı muafiyeti için Bakanlığa talepte bulunulur ve Bakanlık atığı ve tesisi değerlendirerek uygunluğu tespit eder.

Yönetmelik gereği, atık arıtma tesislerinde yürütülen faaliyetler dışında, fiziksel, kimyasal ve biyolojik ön arıtmaya tabi tutulduğu durumlar dışında, atıklar doğrudan başka maddelerle veya atıklarla karıştırılamaz ve/veya seyreltilemez. Atıkların üretiminden ve yönetiminden sorumlu olanlar, atık yönetiminin her aşamasında çevreye verilen zararı önlemek ve insan sağlığını korumak için önlemler almak zorundadır. Çevre kirliliğini önlemek için atıkların toprağa, denizlere, göllere, nehirlere ve diğer alıcı ortamlara boşaltılması, doğrudan doldurulması ve depolanması kesinlikle yasaktır.